22 чэрвеня 1941 г. нацысцкая Германія ўварвалася на тэрыторыю СССР, пачалася Вялікая Айчынная вайна.
Да канца жніўня 1941 года ўся тэрыторыя Беларусі была захоплена нацыстамі, з'явіліся новыя тэрытарыяльныя дзяленні. Асноўная частка тэрыторыі беларускай зямлі была ўключана ў рэйхскамісарыят "Остланд" з цэнтрам у Рызе, а паўднёвыя раёны Брэсцкай, Пінскай, Палескай і Гомельскай абласцей падпарадкавалі рэйхскамісарыяту "Украіна". На захопленай тэрыторыі Беларусі быў усталяваны жорсткі акупацыйны рэжым, так званы "новы парадак", заснаваны на тэроры і гвалце.
З першых жа дзён вайны стала зразумела, што вайна на тэрыторыі Савецкага Саюза набывае іншы характар. У нямецкіх загадах фактычна заяўлялася і заклікалася весці вайну на знішчэнне савецкага народа. Было распрацавана мноства сакрэтных дакументаў, якія павінны былі паказаць, як у далейшым будзе выкарыстоўвацца захопленая тэрыторыя.
Ключавы дакумент, аб якім нават на Нюрнбергскім працэсе немцы старалiся маўчаць, называўся план "Ост" - у перакладзе з нямецкага "Усход". Для рэалізацыі гэтага плана ў рэйху было створана спецыяльнае міністэрства па пытаннях усходніх тэрыторый на чале з А. Розенбергам. Згодна з планам, захопленыя тэрыторыі беларускай зямлі падлягалі германскай каланізацыі і анямечванню. Прадугледжвалася 75% беларусаў фізічна знішчыць ці выселіць. Прыкладна 25% - анямечыць і ператварыць у рабоў. Пры гэтым яўрэйскае і цыганскае насельніцтва чакала поўнае знішчэнне.
План "Ост" дапаўнялі іншыя сакрэтныя дакументы: "Інструкцыя аб асаблівых абласцях да дырэктывы № 21", "Аб ваеннай падсуднасці ў раёне "Барбароса" і аб асаблівых паўнамоцтвах войскаў", "Дванаццаць запаведзяў паводзін немцаў на ўсходзе і іх абыходжанне з рускімі" і інш.
Першым чынам нацысцкі "новы парадак" засноўваўся на палітыцы генацыду. Само паняцце генацыд вызначана ў "Канвенцыі аб папярэджанні злачынства генацыду і пакаранні за яго". У дадзенай Канвенцыі пад генацыдам разумеюцца наступныя дзеянні, якія здзяйсняюцца з намерам знішчыць, поўнасцю або часткова, якую-небудзь нацыянальную, этнічную, расавую або рэлігійную групу.
У Беларусі практычна ў кожным раёне дзейнічала цэлая сістэма канцэнтрацыйных лагераў з філіяламі і аддзяленнямі. Усяго было створана не менш за 578 месцаў прымусовага ўтрымання.
Пад маркай знішчэння партызанскіх фармаванняў на тэрыторыі акупаванай Беларусі праводзіліся карныя аперацыі, падчас якіх знішчаліся вёскі разам з мірнымі жыхарамі. На тэрыторыі Беларусі было праведзена не менш за 187 такіх акцый.
Ужо ў першыя тыдні і месяцы вайны акупанты правялі масавае знішчэнне вёсак, часта разам з мірным насельніцтвам. Першая карная акцыя пад кодавай назвай "Прыпяцкія балоты" адбылася яшчэ ў ліпені-жніўні 1941 года, у выніку якой было спалена 34 вёскі. Населеныя пункты Брэсцкай і Пінскай абласцей былі ператвораны ў папялішчы.
Ужо з восені 1943 года правядзенне тактыкі "выпаленай зямлі" прыняло найболей шырокія маштабы. Асабліва жорсткімі мерамі суправаджаліся аперацыі карнікаў у Віцебскай, Мінскай і Магілёўскай абласцях. У выніку адной з такіх карных аперацый і была знішчана беларуская вёска Хатынь, усё насельніцтва якой, у тым ліку старыя, жанчыны і дзяцi, нават самых маленькія, было спалена гітлераўцамі.
Вынікам палітыкі генацыду і "выпаленай зямлі" сталі масавыя забойствы, катаванні ваеннапалонных і мірных грамадзян, гвалтоўны згон насельніцтва на прымусовыя работы ў Германiю, разбурэнне гарадоў і сёлаў. З беларускай зямлі зніклі цэлыя населеныя пункты, а маштаб страт насельніцтва ў выніку генацыду быў катастрафічны. Так скончылася трагедыя, якая забрала не менш як 3 000 000 чалавек, якія сталі нявіннымі ахвярамі нацысцкага рэжыму.
У мэтах сацыяльнай і гістарычнай справядлівасці, устаранення белых плям гісторыі, умацавання канстытуцыйнага ладу і нацыянальнай бяспекі ў красавіку 2021 года Генеральнай пракуратурай Рэспублікі Беларусь была ўзбуджаная крымінальная справа па арт. 127 КК Рэспублікі Беларусь па факце генацыду насельніцтва Беларусі ў гады Вялікай Айчыннай вайны і пасляваенны перыяд. 5 студзеня 2022 года прыняты Закон "Аб генацыдзе беларускага народа". Мэты расследавання ўключаюць збор доказаў, якія пацвярджаюць маштаб трагедыі, устанаўленне ўсіх фактаў злачынных дзеянняў карнікаў, прыцягненне да адказнасці нацысцкіх злачынцаў і іх памагатых. Падчас расследаванняў былі дапытаны тысячы пацярпелых і сведкаў, устаноўлены новыя факты знішчэння населеных пунктаў. Так, пацверджана знішчэнне не менш як 12 348 сёл і вёсак (да ўзбуджэння крымінальнай справы гэтая лічба складала 9 200). З іх 288 вёсак цалкам паўтарылі лёс Хатыні (замест раней вядомых 186).
Матэрыялы расследавання крымінальнай справы размешчаны на сайце Генеральнай пракуратуры Рэспублікі Беларусь.
